Verdoven en zenderen van Utrechtse wolf voorlopig van de baan

Het besluit op het handhavingsverzoek geeft in ieder geval de bevestiging dat de handelingen door de Zoogdiervereniging worden uitgevoerd op basis van de ontheffing van de provincie Gelderland van 1 juni 2023 (nummer 2022-003171), welke ook van toepassing is binnen de provincie Utrecht. Deze ontheffing is enorm breed opgesteld en betreft alle landgebonden zoogdieren en vleermuizen in een groot aantal provincies.

De provincie houdt vol dat het toch echt om wetenschappelijk onderzoek gaat en dat er geen reden is om een ontheffing af te gegeven op basis van het belang 'openbare veiligheid'. Ze moet daar wel aan toevoegen: “Wij erkennen dat deze teksten inderdaad aanleiding kunnen geven tot een andere interpretatie en dat ze in die zin niet altijd even 'gelukkig' geformuleerd zijn.”

Wat doet een integere provincie vervolgens? Ze verandert de tekst op haar website.

“Na drie maanden geprobeerd te hebben om in de provincie Utrecht dichtbij een wolf te komen na incidenten, zijn de pogingen om het dier alsnog automatisch te volgen, afgeschaald,” schrijft het AD op 16 oktober. ¹

De provincie gaf notabene zelf de opdracht tot het zenderen, maar slaat nu ineens een hele andere toon aan:
“De provincie benadrukt de wettelijk beschermde status van de wolf en het terughoudend omgaan met beheeringrepen, zoals de wolf voorzien van een zender. Zelfs wanneer zich probleemsituaties voordoen. Mede daarom onderneemt de provincie geen verdere pogingen het dier een zender om te doen.”
Het klinkt als opnieuw een slecht, ondoordacht provinciaal plan, waar men nu, mede door het handhavingsverzoek van Animal Rights, spijt van heeft.

De plannen liggen in de koelkast, maar niet in de prullenbak waar ze thuis horen:
“De provincie kan eventuele vervolgstappen niet voorspellen. Ze worden in overleg met de Zoogdiervereniging en eventueel externe experts genomen."

“Alleen na nieuwe incidenten gaat de Zoogdiervereniging nog drie dagen proberen om binnen een straal van 30 meter afstand te komen van de wolf. Dat gebeurt nog voor slechts drie dagen na meldingen over confrontaties tussen mens en wolf of hond en wolf. En na een mogelijke wolvenaanval op vee, zoals schapen.”

Inmiddels heeft Animal Rights inzage gekregen in het projectplan dat volgens de ontheffing ingediend moet zijn voordat projecten kunnen worden uitgevoerd. Het projectplan geeft voldoende aanleiding om bezwaar te maken tegen het besluit van het college van Gedeputeerde Staten om niet preventief handhavend op te treden tegen het vangen, verstoren en onder zich hebben of vervoeren van een wolf (in casu verdoven en zenderen) in Utrecht.

Animal Rights herhaalt dat de gebruikte ontheffing bedoeld is voor o.a. het onderzoek naar soorten (waaronder wolven) met het doel populaties te behouden en in kaart te brengen, terwijl de onderhavige activiteiten zijn gericht op een specifiek individu met het doel dit individu af te schrikken.

Uit zowel het plan van aanpak als het studieprotocol van het project blijkt volgens Animal Rights duidelijk dat het doel van het project is om een wolf die ongewenst gedrag vertoont, af te schrikken / negatief te conditioneren:

“Belangrijk in de voorliggende casus is dat de wolf een link leert leggen tussen een mens en/of hond en de negatieve prikkel, waardoor de angst voor mens en/of hond wordt versterkt en het problematische gedrag niet meer optreedt.” (plan van aanpak, p. 8)

“Internationaal is al diverse keren met niet lethale projectielen op wolven geschoten (om het gedrag bij te sturen). (…) Deze wijze van afschrikken heeft zich internationaal bewezen als effectieve maatregel voor het negatief conditioneren van grote roofdieren, waaronder wolven. (…) Deze maatregelen zijn ook los van het zenderen toe te passen (zoals is voorgesteld voor de tamme wolf in het Nationaal Park de Hoge Veluwe), maar dat heeft als groot nadeel dat er nauwelijks mogelijkheden zijn om de beschoten wolf op een hoog-intensief niveau te volgen en daarmee de effectiviteit van de maatregel te monitoren.” (plan van aanpak, p. 9 en 10)

“De wolf zal, bij het vertonen van het ongewenste gedrag, door een erkende wildlife dierenarts of een ter zake kundige faunabeheerder worden verdoofd met een verdovingsgeweer.” (plan van aanpak, p. 11)

“Het kan ondanks deze maatregelen enige tijd duren voordat de gelegenheid zich voordoet om de wolf te kunnen verdoven. En er is de mogelijkheid dat de wolf het ongewenste gedrag al niet meer uit zich zelf zal vertonen. Indien dat het geval is, zal het zenderen niet doorgaan (het zenderen is niet het doel, maar het afleren van het ongewenste gedrag en het kunnen evalueren van de genomen maatregelen).” (plan van aanpak, p. 12)

“Zie de interventierichtlijnen uit het Interprovinciaal Wolvenplan (versie 2023) voor een specifieke duiding van ongewenst gedrag. Ingrijpen (uitrusten met een zender) is alleen aan de orde als er sprake is van ongewenst gedrag.” (studieprotocol, p. 2)

“Het is onvoorspelbaar hoe de wolf op het verdoven en het aanbrengen van de zender zal reageren. Er is een kans dat het verdoven op zichzelf al zo afschrikwekkend werkt, dat het dier het tamme gedrag al afleert. Daardoor zal geen sprake meer zijn van het kunnen monitoren van het gedrag na een ingreep, maar is het verdoven reeds de ingreep geweest.” (studieprotocol, p. 6)

Het hele onderwerp komt voort uit een situatie waarin een wolf een loslopende hond benaderde. Voor een uitleg van het begrip ongewenst gedrag of probleemsituatie verwijst het plan van aanpak naar de Interventierichtlijn situatie wolf-hond om aan te tonen dat de onderhavige situatie wordt ingeschat op de eerste trede van de escalatieladder: een probleemsituatie met een wolf, maar geen probleemwolf.

Animal Rights wijst er op dat deze beredenering niet klopt. Het betreft in het onderhavige geval namelijk een loslopende hond, terwijl uit figuur 1 van de Interventierichtlijn (zie ook pagina 7 van het plan van aanpak) blijkt dat er in dat geval geen probleemsituatie is. Er is pas sprake van een probleemsituatie wanneer een wolf mensen benadert met aangelijnde honden (en agressief is naar honden). Als dit zich voordoet is het mogelijk om een procedure in gang te zetten voor een toestemmingsbesluit voor verjaging met als doel negatieve conditionering.

De Zoogdiervereniging erkent ook zelf op pagina 4 van het plan van aanpak dat er in het onderhavige geval geen sprake was van ongewenst gedrag of een probleemsituatie (t.a.v. een aangelijnde hond): “De wolf reageerde niet op het roepen door de eigenaar van de hond, hij reageert enkel op de loslopende hond. Dit is natuurlijk gedrag van wolven (…).”

Animal Rights concludeert dat uit het studieprotocol en de ontheffing blijkt dat het zenderen van wilde dieren is toegestaan voor onderzoek naar habitatgebruik, populatie en genetisch onderzoek en dierziektes. Het onderhavige project ziet daar niet op en kan daarom niet worden toegestaan op grond van de ontheffing van 1 juni 2023.

Voorschrift 35 behorende bij de ontheffing schrijft voor:
“Het inzetten van een verdovingsgeweer of -pistool bij het vangen van zoogdieren dient te worden uitgevoerd door een gediplomeerd dierenarts met een vergunning voor de daarbij ingezette middelen. (…)”
De zoogdiervereniging wil het schieten echter aan een jager over laten. Daarmee wordt voorschrift 35 van de ontheffing overtreden, waartegen preventief handhavend dient te worden opgetreden.
Dit geldt enkel wanneer de ontheffing de grondslag vormt van het project, hetgeen Animal Rights primair betwist.

Animal Rights verzoekt de provincie Utrecht om binnen een week aan haar te bevestigen of het ermee akkoord gaat om de onder het “project” vallende activiteiten niet uit te (laten) voeren tot zes weken nadat op dit bezwaarschrift is besloten, zodat beide partijen een voorlopige voorziening bespaard kan blijven.
Animal Rights acht dit verzoek redelijk, omdat het college al heeft aangegeven dat de pogingen om de wolf te zenderen zijn afgeschaald.