Op weg naar orgaanboerderijen en nieuwe zoönosen?

Onderzoekers uit de VS beweren dat het hen gelukt is om menselijke longen die niet geschikt waren voor donatie, te “verbeteren” door ze aan te sluiten op de bloedsomloop van een levend varken.¹² Ze hebben menselijke afgekeurde longen voor een langere periode buiten het lichaam in leven gehouden door ze via een pomp aan de bloedsomloop van een levend varken te koppelen.

Varkens worden veel gebruikt in experimenten rond xenotransplantatie, het transplanteren van organen, weefsel en cellen tussen verschillende diersoorten en tussen mens en dier. Ook de KU Leuven maakt al jarenlang en zonder bruikbaar resultaat naar believen gebruik van varkens als oefen- en ventilatiemachines om het bewaren van organen te verbeteren. ³

Hochmuth: "Proefdiernemers beweren dat we niet zonder dierproeven kunnen. Met als gevolg dat dieren worden gereduceerd tot wegwerponderdelen. Deze wanpraktijken zijn niet alleen barbaars, ze zijn volstrekt onnodig en zelfs gevaarlijk voor de volksgezondheid.”

Naar schatting komen slechts 15-25% van de organen van overleden donors in aanmerking voor transplantatie. ¹ Onderzoekers spreken over de dierproeven met varkens als een doorbraak omdat het herstellen van afgekeurde longen door machines alleen volgens hen nog niet kan worden bereikt. Volgens toxicologe en campagnecoördinator Jen Hochmuth klopt deze stelling niet en bestaat er al een beter en reeds toegepast alternatief voor deze verwerpelijke dierproeven.

Een oplossing voor het probleem van minder geschikte organen kan geboden worden door het EVLP- of Ex-Vivo Lung Perfusion toestel. Deze machine kreeg zijn naam omdat het longen (lung) bevloeit (perfusion) en beademt buiten het lichaam (ex vivo). Het omvat een orgaankamer, een ventilator en een circulatiepomp die de longen in een dynamische en fysiologische toestand houdt. Voordelen zijn dat de longen langer bewaard kunnen blijven in vergelijking met de gebruikelijke bewaring op ijs, dat de toestand van en schade aan de longen geëvalueerd kan worden en dat geneesmiddelen kunnen worden toegediend om de longfunctie te verbeteren of zelfs te herstellen. Uit een recent grootschalig onderzoek naar longtransplantatie bij mensen, waarbij acht instellingen in de VS, Duitsland en België betrokken waren, is gebleken dat anders niet geschikte donorlongen met succes van mens naar mens getransplanteerd zijn met behulp van deze nieuwe technologie. ²

Hochmuth: "Dit is niet alleen een bewijs dat proefdieren overbodig zijn voor longtransplantaties maar dat de beste aanpak ook ethisch verantwoord en dus proefdiervrij is."

Er zijn nog manieren om het tekort aan donororganen aan te pakken. Voor orgaandonatie na het overlijden opteren 20 van de 27 landen in de Europese Unie de wet voor het “opting out systeem” of active donorregistratie.³ Dat betekent dat iedereen donor is, tenzij je er zelf voor kiest om dat niet te zijn. In België wordt deze wet al sinds 1986 toegepast ⁴, in Nederland bestaat deze donorwet nog maar sinds 1 juli 2020.⁵

Technologische innovaties, zoals 3D bioprinting en organoïden - kunstmatig gekweekte organen die de eigenschappen van echte organen nabootsen - zouden een aanvulling kunnen worden op de huidige orgaantransplantatie om orgaanfunctie te herstellen of falende natuurlijke organen te vervangen. ⁶ Het 3D-printen van menselijke organen klinkt in eerste instantie misschien als sciencefiction, maar dankzij nieuwe ontwikkelingen in bioprinttechnologie is dit misschien wel sneller mogelijk dan we dachten. Xpect-INX, een spin-offproject van de Universiteit Gent, is bezig met het onwikkelen van ‘bio-inkten’ waarmee ze biologische cellen, weefsel en op termijn zelfs volledige organen 3D wil gaan printen. ⁷

Bovendien zouden het gezondheidsbeleid en de onderzoeksprioriteiten meer gericht kunnen zijn op het voorkomen van ziekten, waardoor de noodzaak van zoveel transplantaties wordt weggenomen en degenen die nog steeds behoefte hebben aan beschikbare menselijke organen die kunnen krijgen. Het is wetenschappelijk bewezen dat veranderingen in levensstijl (stoppen met roken, veganistisch dieet, sporten,…) vergevorderde hartziekten omkeren. ⁸

“De middelen die aan dierproeven worden verspild, zouden beter besteed worden om het aanbod van menselijke organen te optimaliseren en om orgaantransplantaties te voorkomen door preventie”, aldus Hochmuth.

Pogingen om dierlijk weefsel in het menselijk lichaam te transplanteren (xenotransplantaties) hebben een lange geschiedenis. In de loop van de 17e eeuw bleek de transfusie van dierlijk bloed in menselijke ontvangers zo gevaarlijk dat de ontwikkeling van levensreddende bloedtransfusies meer dan een eeuw werd afgeremd. Xenotransplantatie-experimenten begonnen in de jaren zestig van de vorige eeuw, maar zijn net zo weinig succesvol gebleken, omdat geen enkele patiënt op lange termijn overleefde.

Hochmuth: "Het is niet verwonderlijk dat xenotransplantaties een dergelijk falen hebben bewezen, aangezien afstoting van een transplantaat veel meer een probleem is wanneer er dierlijke dan menselijke organen in een persoon worden getransplanteerd. De fysiologische verschillen tussen mens en dier zijn dermate groot dat mogelijke complicaties en risico's amper te voorspellen zijn."

Kruisbesmetting van dierlijke ziektes naar de mens brengt een potentieel verwoestend risico met zich mee, omdat een op dit moment onbekend dierlijk virus een nieuwe plaag kan uitlokken wanneer het op de mens overgaat. Tijdens de ontwikkeling van poliovaccins werden duizenden mensen geïnoculeerd met een met het levende SV40-virus besmet vaccin. Dit was afkomstig van de apenniercellen die bij de vervaardiging van het vaccin werden gebruikt en heeft het potentieel om kanker te veroorzaken.¹ Ongeveer 16 laboratoriummedewerkers zijn gedood door het Marburg-virus en andere apenvirussen, en twee uitbraken van Ebola hebben zich voorgedaan in Amerikaanse apenkolonies. ²

Lees ook: Corona en andere zoönosen

Er zullen soortgelijke problemen ontstaan als varkens als donorsoort worden gebruikt. Historisch gezien zijn varkensvirussen gevaarlijk gebleken voor mensen. De uitbraak van de Spaanse griep, die in 1918 en 1919 meer dan 20 miljoen mensen heeft gedood, heeft zich waarschijnlijk door varkens naar de mens verspreid. Proefbuisstudies hebben aangetoond dat varkensvirussen zich gemakkelijk in menselijke cellen zullen vermenigvuldigen. ³

Zelfs als een dierlijk virus onschadelijk is voor zijn gastheer, kan het gevaarlijk zijn voor andere dieren, waaronder mensen. Ook bestaat de mogelijkheid dat onschadelijke virussen (bijvoorbeeld één van een varken en één aanwezig in mensen) samen een dodelijk resultaat opleveren. Een ander gevaar is dat het een decennium kan duren (zoals het geval was bij AIDS) voordat een nieuw virus klinische effecten heeft, waarbij de ontvangers van xenotransplantatie het virus kunnen hebben doorgegeven aan andere leden van de gemeenschap, bijvoorbeeld door seksueel contact.

Jen Hochmuth: "Xenotransplantaties brengen iedereen in gevaar, niet alleen degenen die dierlijke organen krijgen. Ze zijn een bron voor nieuwe zoönosen die tot pandemieën zoals corona kunnen uitgroeien. De oplossing ligt dus voor de hand: stop met de barbaarse dierproeven."

Lees ook: Corona is een symptoom. Speciësisme is de 'ziekte'