Animal Rights brengt de ‘ruiming’ van 23.000 kippen in beeld

Het is de eerste uitbraak sinds december 2023. In het voorbije jaar van relatieve rust in Nederland gebeurde er op het gebied van vogelgriep wereldwijd ontzettend veel verontrustends.

In Alaska overleed een ijsbeer aan vogelgriep, terwijl vogelgriep werd vastgesteld op het vasteland van Antarctica met grote vrees voor de pinguïnpopulaties aldaar. Meer dan 17.000 zuidelijke zeeolifanten overleden dit jaar aan de gevolgen van de vogelgriep in Argentinië.

Ook runderen en geiten in de Verenigde Staten raakten besmet met vogelgriep. Er werd vogelgriep aangetroffen in het vlees van een melkkoe in de VS. De vogelgriep bij runderen in de VS bleek de eigenschappen van zoogdiervirussen te hebben. De stammen van de hoogpathogene vogelgriep die nu in Europa voorkomt, kunnen zich vermenigvuldigen in de luchtwegepitheelcellen van runderen. Vogelgriep verspreidt zich ‘efficiënt’ onder zoogdieren, zeggen wetenschappers. In de VS stierven verschillende katten en honden aan vogelgriep en sloeg het virus ook toe onder varkens.

Vijf medewerkers van een pluimveebedrijf in Colorado raakten besmet met vogelgriep. Een 9-jarig kind stierf aan vogelgriep in Cambodja. Finland gaat als eerste land mensen vaccineren tegen vogelgriep. Gevaccineerde eenden in Frankrijk raakten ondertussen gewoon besmet.

In dat jaar van relatieve rust gebeurde er niets met de verschillende aanbevelingen over vogelgriep. Animal Rights roept minister Femke Marije Wiersma op om daar zo snel mogelijk mee aan de slag te gaan.

Om infecties door zoönosen te kunnen indammen zonder dieren preventief te ruimen, is er een te hoge dichtheid van veehouderijen op een aantal locaties in Nederland. Dat is de belangrijkste conclusie van een expertgroep van wetenschappers in een rapport van april 2023 voor de Tweede Kamer over de verspreiding van zoönosen tussen veehouderijen. Het gaat dan bijvoorbeeld om de dichtheid van pluimveebedrijven in de Gelderse Vallei. ¹

Het deskundigenberaad-zoönosen schreef in een advies aan het kabinet in mei 2023 dat gemengde boerderijen - bedrijven met pluimvee én varkens - onwenselijk zijn. Daarvan zijn er ongeveer honderd in Nederland. De kans bestaat dat als een varken gelijktijdig besmet wordt door een varkensvirus én een vogelgriepvirus, dat dan een mengeling ontstaat van die virussen wat leidt tot een gevaarlijke nieuwe virusvariant, die potentieel ook gevaarlijk voor mensen kan zijn. ²

De aanwezigheid van water en agrarische graslanden in de directe omgeving van pluimveebedrijven vergroten het risico op een vogelgriep-besmetting, blijkt uit de analyse van Wageningen Bioveterinary Research in juli 2023. ³

De maatregelen waar de minister mee aan de slag moet zijn dus duidelijk: het verbieden van gemengde pluimvee-varkens bedrijven, de lokale dichtheid van pluimvee bedrijven verminderen, en het weren van pluimveebedrijven uit water/grasrijke gebieden.

Land- en Tuinbouworganisatie Nederland (LTO) was er snel bij om op te roepen tot een landelijke ophokplicht. Dit heeft immers geen consequenties meer voor pluimveehouders, want in november 2023 regelde de Europese Commissie dat vrije-uitloopeieren voortaan hun status behouden tijdens een ophokplicht vanwege vogelgriep, ongeacht de duur daarvan. ¹

De besmetting bij dit specifieke bedrijf laat zien dat een certificering als ‘biologisch’ of ‘3-sterren beter leven’ de dieren geen enkele bescherming biedt. Deze termen geven de consument bij een ophokplicht ook geen enkele garantie meer over de omstandigheden waaronder de dieren worden gehouden.

De ophokplicht is er nog niet, maar daar zijn we maar een vogelgriepbesmetting of twee van verwijderd, schat Animal Rights in. Animal Rights is van mening dat met betrekking tot pluimvee de verschillende certificeringen dan neerkomen op consumentenbedrog.

Op 19 november is er nog een vogelgriepbesmetting vastgesteld net over de grens in het Duitse Kleve. ¹ Het gaat om een kalkoenenmesterij met circa 16.000 dieren. Ook hier worden alle dieren gedood. Het lijkt te gaan om laagpathogeen H7N7.

Tegen de avond op 20 november kondigt de minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur aan dat ze heeft besloten om een landelijke ophok- en afschermplicht in te stellen. ^{2 3} Dit besluit is genomen na een nieuwe risicobeoordeling van de Deskundigengroep Dierziekten, die het risico op vogelgriepuitbraken matig tot hoog inschatten.

Op 21 november werd voedselwaakhond Foodwatch na twee bezwaarprocedures nu ook in het gelijk gesteld bij de Reclame Code Commissie in haar strijd tegen misleidende verpakkingen van Jumbo en Blije Kip biologische en vrije uitloopeieren. De Commissie concludeert dat deze producenten in overtreding zijn geweest door consumenten te misleiden over vrije uitloop van leghennen. Door de vogelgriep gold namelijk een ophokplicht, waardoor de kippen al maandenlang binnen zaten.
Eerder won Foodwatch al zaken tegen Albert Heijn, Aldi, Lidl, Plus en Wegdam (bij Dekamarkt). De RCC oordeelde in september 2024 dat de supermarkten met hun eierverpakkingen consumenten misleiden. De klachten tegen Blije Kip (buitenei, biologisch en vrije uitloop) werden afgewezen, omdat er in de doosjes met een kleine flyer uitleg gegeven zou worden over de ophokplicht. En de RCC vond dat de geillustreerde kip in de wei op de verpakking van de biologische eieren van de Jumbo niet de indruk wekte dat de eieren van hennen komen die in de wei leefden.
Daar komt de RCC dus nu op terug. Foodwatch krijgt alsnog in beide zaken gelijk en de Commissie vernietigt de eerdere uitspraken: zij vindt de illustratie van de Jumbo wél misleidend voor consumenten. En er zat geen uitleg-flyer in de Blijke Kip doosjes. Bovendien oordeelt de RCC dat dit geen oplossing zou zijn tegen de misleiding op de verpakking."

Op 22 november kondigt het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) aan dat vanaf zaterdag 23 november ook in België opnieuw een afschermplicht wordt ingevoerd voor pluimvee en vogels van professionele houders wegens het risico op vogelgriep. Er zijn dit jaar nog geen haarden van vogelgriep vastgesteld in België. ⁴

Op 8 december wordt bekend gemaakt dat in Blija (gemeente Noardeast-Fryslân) vogelgriep is vastgesteld op een vleeskuikenbedrijf. ⁵ Alle 63.000 kuikens in de drie stallen worden afgemaakt.