Wachten op vaccin belemmert bestrijding van vogelgriep

Een vaccin tegen vogelgriep lijkt de ultieme oplossing voor de pluimveeindustrie om hun ‘business as usual’ te kunnen voortzetten. In Azië worden ze al lange tijd ingezet. De EU wilde tot voor kort niet dat pluimvee preventief werd gevaccineerd, omdat dat de export van kippenvlees bemoeilijkte. Omdat tests voor vogelgriep bij gevaccineerd pluimvee niet meer werken, mochten ingeënte kippen niet worden verhandeld binnen Europa.

Europa koos tot nu toe dus bewust voor het regelmatig vergassen van grote hoeveelheden kippen en andere vogels, puur vanwege het economische belang van de export.

De huidige uitbraak, die begon in 2021, is echter zo catastrofaal dat het tij ook binnen de EU langzaam keert. Een vaccin kan nu van een ‘marker’ worden voorzien zodat er onderscheid gemaakt kan worden tussen gevaccineerde dieren en besmette dieren.

Maar zo'n marker lost de overige problemen niet op. De meeste vaccinatieprogramma’s tegen het H9N2 - het meest voorkomende en schadelijkste laagpathogene vogelgriepvirus ter wereld - blijken weinig effectief tegen besmetting en overdracht in de praktijk, ondanks de positieve resultaten onder laboratoriumomstandigheden. Dat blijkt in januari 2023 uit onderzoek in China door Xue Pan van Wageningen University & Research.

Franse onderzoekers die op verzoek van de EC en de landbouwministers onderzoek doen naar vaccinatie van pluimvee komen ook tot de conclusie dat inenting de vogelgriepverspreiding niet stopt.

Volgens het Franse voedselveiligheidsbureau Anses is slechts een van de vijf vaccins die wereldwijd beschikbaar zijn tegen het HPAI-virus goedgekeurd voor kippen in de EU. Dat vaccin dateert echter uit 2006 en is sindsdien niet meer bijgewerkt. Daarom is bescherming tegen de huidige virusstammen onzeker. En het meest gevoelige pluimvee - kalkoenen en eenden - kan er niet mee ingeënt worden.¹

Bovendien betekent vaccinatie niet dat een kip, eend of kalkoen niet ziek wordt. Onder gevaccineerde dieren kan een virus makkelijker sluimerend aanwezig zijn. Pluimvee kan ziek en besmettelijk zijn zonder dat de dieren symptomen vertonen of dat er sprake is van verhoogde sterfte.

De Nederlandse overheid houdt, logischerwijs, een slag om de arm: “Er is nog geen vaccin goedgekeurd voor de Europese markt waarvan bewezen is dat het werkt tegen het huidige vogelgriepvirus. Zo'n vaccin moet zowel de ziekteverschijnselen als de verspreiding van vogelgriep beperken. Als een vaccin alleen de ziekteverschijnselen beperkt, kan het virus zich onopgemerkt verspreiden.”¹

En dat is ook de conclusie van AVINED, brancheorganisatie voor de pluimveehouderij: “Momenteel zijn er echter geen vaccins beschikbaar in Nederland en de EU die goed werken tegen de HPAI-virusstammen die we de afgelopen jaren hebben gevonden." […] Er wordt elders op de wereld wel preventief gevaccineerd, maar de kwaliteit van de gebruikte vaccins laat te wensen over. Als pluimvee wordt gevaccineerd met een vaccin van onvoldoende kwaliteit, kan er virusmutatie en verspreiding plaatsvinden zonder dat dit wordt opgemerkt. Dit maakt de situatie alleen maar erger.”²

Wageningen University & Research meldt: “In Nederland is er slechts één commercieel vaccin beschikbaar en geregistreerd voor gebruik in pluimvee. Dit vaccin is gebaseerd op een laag pathogene aviaire influenza (LPAI) H5N2 stam uit 1986. Deze vaccinstam is niet verwant aan het huidige hoog pathogene aviaire influenza (HPAI) H5N8 virus en zal daarom naar verwachting onvoldoende bescherming bieden tegen infectie met dit virus.”

"In het buitenland zijn enkele andere commerciële vaccins beschikbaar tegen H5-virussen, maar geen van deze vaccins is ontwikkeld tegen het HPAI H5N8 virus [en] ook niet tegen het huidige H5N1 virus. Wanneer een vaccin wordt gebruikt dat pluimvee maar deels zou beschermen tegen vogelgriepinfectie, dan kan dit de infectie verbergen. Het virus kan zich dan ongemerkt verspreiden, waardoor de bestrijding van het virus juist moeilijker wordt."

"In het laboratorium is aangetoond dat vaccinatie de transmissie van het HPAI virus kan voorkomen, als de vaccinstam en de uitbraakstam nauw verwant zijn. In de praktijk blijkt echter dat er te weinig antistoffen worden aanmaakt tegen het HPAI virus na een of twee vaccinaties. De ontwikkelde vaccins bleken in het veld dus niet effectief genoeg (R>1), en hebben de uitbraken in deze landen [in Azië, Egypte] niet kunnen stoppen.”³

Afgezien van de bezwaren van de sector, de twijfelachtige werkingen van een vaccin en het risico op ongemerkte verspreiding van het virus, zijn er nog andere bezwaren. Zo is het vogelgriepvirus inmiddels wijdverspreid onder wilde vogels zoals kokmeeuwen.¹ Ook wilde zoogdieren vallen ten prooi aan het virus.² Hen kun je niet vaccineren.

Elke keer dat een virus 'overspringt', is er kans op mutatie. Als er uiteindelijk een werkend vaccin wordt gevonden en goedgekeurd is er geen enkele garantie dat het een lang leven beschoren is. Nieuwe mutaties, waar het vaccin geen vat op heeft, liggen dan al op de loer.

Bovendien is het vaccineren van vogels in de bio-industrie niets meer dan symptoombestrijding. Zolang we geen fundamentele veranderingen doorvoeren in de manier waarop we met dieren omgaan, zullen ziektes, en mogelijk voor de mens gevaarlijke zoönosen, de kop opsteken.

En 'ten slotte' is er dan nog het immense dierenleed dat de intensieve pluimveehouderij aanricht. Daar zal geen vaccinatie verandering in kunnen brengen. Sterker nog: het wachten op en uitvoeren van vaccinaties vertraagt de afbouw en uitfasering van deze industrie alleen maar. Zolang er zicht blijft op een 'oplossing' die ons in staat stelt om dieren te blijven exploiteren, zal die altijd prevaleren.

Op dit moment loopt een onderzoek naar de effectiviteit van enkele vaccins tegen HPAI bij Wageningen Bioveterinary Research (WBVR), het nationaal referentielaboratorium voor HPAI. De resultaten werden, zo was de planning bij de aanvang, eind 2022 verwacht. Eind december gaf het WBVR aan dat de eerste uitkomsten van deze proef niet eerder dan in de loop van januari 2023 werden verwacht.¹

17 Maart 2023 meldt de minister dat twee nieuwe vaccins tegen hoogpathogene vogelgriep effectief zijn gebleken in een eerste experimentele proef onder gecontroleerde omstandigheden. ² De volgende stap is onderzoeken of de twee nieuwe vaccins ook effectief zijn in een praktijkomgeving. Daarvoor wordt een veldproef op enkele pluimveebedrijven voorbereid. Zoals hierboven aangegeven reageert een vaccin in de praktijk vaak anders dan in een lab: "Onder praktijkomstandigheden kan de effectiviteit van een vaccin mogelijk anders zijn dan onder gecontroleerde omstandigheden in een laboratorium. In een pluimveestal zijn bijvoorbeeld de huisvesting en het stalklimaat anders, worden de dieren tegen meer ziekten gevaccineerd en zijn er andere kiemen in de stal aanwezig die de effectiviteit van een vaccin zouden kunnen beïnvloeden." Daarom wordt "in een tweede onderzoek nagegaan welke risico’s er zijn in het geval vaccinatie een suboptimaal effect heeft en het virus zich ongemerkt kan verspreiden. Als dat gebeurt, is dat een risico voor verdere verspreiding binnen een bedrijf en naar andere bedrijven." De veldproef zal minimaal een jaar duren en de kandidaatvaccins zijn nog niet toegelaten in de Europese Unie; het wordt dus een langdurig traject.

Er zijn dus nog altijd geen toepasbare vaccins en zijn er grote bezwaren op het gebied van veiligheid en uitvoerbaarheid. Wat Animal Rights betreft is er maar één duurzame oplossing die dier en mens beschermt tegen de vogelgriep en alle andere ziektes die de pluimvee-industrie voortbrengt. Stop met het vullen van leeggekomen stallen na een 'ruiming'. Op deze manier kunnen we vandaag nog beginnen met het afbouwen en uitfaseren van deze schadelijke industrie.

Wil je niet wachten tot de overheid actie onderneemt? Ook jij kunt vandaag nog bijdragen aan een diervriendelijke en gezonde wereld. Kies plantaardig!