Miljardenindustrie dierentuinen wankelt door corona

Zoos hebben geen enkele ethische grond om op te staan. Dieren in gevangenschap kunnen amper tot niet aan hun natuurlijke behoeften voldoen, ze worden tegen hun wil levenslang opgesloten en bovendien eindigen sommigen nu als eerste op de lijst om aan andere dieren gevoederd te worden. Het leven van het ene dier wordt minderwaardig bevonden aan het leven van anderen.

In België en Nederland was het doden van de dieren tijdens de eerste lockdown niet aan de orde, maar dat veranderde in december 2020. Een woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen (NVD) zegt dan tegen Hart van Nederland: “Je kan met die dieren niet zomaar ergens naartoe, niemand zit te wachten op dieren uit andere dierentuinen. Het uiterste scenario is het euthanaseren van dieren, maar dat proberen we uit alle macht te voorkomen.” ¹ Dat geeft nog maar eens aan dat dierentuinen in de eerste plaats gewoon bedrijven zijn met een winstoogmerk die 'soortbehoud' en 'educatie' er een beetje bij doen. Als het water hen financieel aan de lippen staat, zijn de dieren de klos.

Incidenten als het inslapen van kerngezonde dieren, doden van uitgebroken dieren tot het voederen van een levende ezel aan tijgers zijn slechts enkele voorbeelden van de misstanden in deze industrie.

In 2014 reageerde Europa verontwaardigd en vol ongeloof op de beslissing om een kerngezonde giraf in te slapen in de Deense zoo Jyllands Park, omdat de genen van het dier “al voldoende vertegenwoordigd waren in een internationaal kweekprogramma om een gezonde populatie van giraffen in Europese dierentuinen in stand te houden.” Het lichaam van het dier werd voor de ogen van publiek - inclusief kinderen - ontleed en deels gevoerd aan de leeuwen. Andere delen van het lichaam werden opgenomen in onderzoeksprojecten. ¹

In 2017 werd een levende ezel gevoederd aan de leeuwen in een Chinese zoo. Het dier werd genadeloos het leeuwenverblijf in gegooid en levend verscheurd. Wereldwijd ontstond er grote verontwaardiging toen de beelden verspreid werden. ²

In 2018 werd in Planckendael de kerngezonde leeuwin gedood omdat ze uit haar verblijf ontsnapte en te dicht bij de bezoekers kwam. ³

Dat dierentuinen enorme cash flows teweeg brengen en een miljoenenindustrie zijn, blijkt ook weer uit de recente berichtgeving. Zowel ZOO Antwerpen als ZOO Planckendael zouden elk dagelijks maar liefst 100.000 euro omzetverlies maken tijdens de corona crisis. Bezoekers zijn niet toegelaten en dierentuinen zien wereldwijd hun inkomsten kelderen. ¹ Dit is een industrie die op instorten staat. We moeten ons afvragen hoe de wereld er zou uitzien, als al dat geld daadwerkelijk besteed zou worden aan dieren- en natuurbescherming, zonder dieren uit te buiten als entertainment voor mensen.

Er zijn ongeveer zestig dierentuinen met een vergunning in Nederland. De dertien grootste zijn verenigd in de NVD, dertien kleinere zijn aangesloten bij Dier en Park. Zij hebben nu de hoop gevestigd op een steunpakket van 39 miljoen euro van het ministerie van Landbouw, dat begin 2021 beschikbaar komt voor alle dierentuinen in Nederland. Mocht dat steunpakket niet toereikend zijn dan heeft de overheid extra geld toegezegd. Animal Rights vindt dat onverteerbaar. Gebruik het geld om deze industrie af te bouwen, stop met fokken en vindt een goede opvang voor deze dieren.

Diergaarde Blijdorp maakte in september 2020 bekend dat 45 medewerkers, een kwart van het personeel, moesten worden ontslagen. Artis liet in november weten tussen de twintig en veertig mensen te moeten ontslaan. Ook bij onder meer Dierenpark Amersfoort, Wildlands in Emmen en de Apenheul zijn banen geschrapt. ²

In december 2020 maakte Blijdorp bekend dat het dit jaar 600.000 bezoekers minder had ontvangen en daardoor een omzet van 13 miljoen euro misliep. Ondanks alle hulpacties en een lening van 10 miljoen euro van de gemeente Rotterdam blijft het voor de organisatie een kwestie van de eindjes aan elkaar knopen. Directeur Erik Zevenbergen: "Als je gaat snijden in de hoeveelheid dierverzorgers, dan kan dat ook gevolgen hebben voor de collectie. Mensen denken misschien dat het zover niet komt, maar in verschillende andere dierentuinen in Europa ís het al gebeurd.’’ ³

28 januari 2021 kondigt het noodlijdende Artis aan noodgedwongen afscheid van zijn drie leeuwen te nemen. ⁴ Als gevolg van de coronacrisis heeft de dierentuin geen geld om een nieuw leeuwenverblijf te bouwen en dus zullen de mannetjes leeuw en twee leeuwinnen half februari naar een park in Zuid-Frankrijk verhuizen. Artis opende de deuren in 1838 en had leeuwen sinds 1839. Hun verblijf stamt uit 1927 en een nieuw onderkomen zou 4 miljoen euro kosten en dat heeft Artis niet meer; het lijdt een miljoenenverlies.
De zoo gaat noodgedwongen al twintig tot veertig banen te schrappen. Men voorziet een tekort van 20 miljoen euro in de komende jaren. Het aantal bezoekers in 2020 halveerde ten opzichte van 2019. De verkoop van dagkaarten liep met 63 procent terug. De kosten voor de verzorging van de dieren en het onderhoud van het park blijven tegelijkertijd gewoon doorlopen. Het kost 60.000 euro om Artis een dag draaiende te houden en het bedrijf is door het spaargeld heen.

13 februari schrijft het AD: "Blijdorp zit in zwaar weer. Zelfs als na de lockdown weer bezoekers mogen komen, heeft de diergaarde moeite om het onderhoud te kunnen betalen. Blijdorp is voor nu gered met een noodlening van de gemeente Rotterdam, maar om overeind te blijven is een reorganisatie nodig." ⁵

Animal Rights voorspelde in mei al dat als er een tweede en derde coronagolf zou komen, de zoos onvermijdelijk in de problemen raken. De oplossing om biodiversiteitsverlies tegen te gaan is dan ook niet om dieren op te sluiten, maar om het geld dat nu gepompt wordt in het tentoonstellen van dieren, te investeren in de échte bescherming van wilde dieren, in hun natuurlijke habitat.

Voorspelbaar genoeg heeft minister Schouten daar geen boodschap aan en stelt een subsidieregeling op van maximaal € 39 miljoen. "Het doel van de subsidie is om het dierenwelzijn en de maatschappelijke waarde van dierentuinen te waarborgen." Welke maatschappelijke waarde? Dezelfde als die van de Efteling: vermaak? Er is een minimale voorwaarde verbonden aan de subsidie: "Dierentuinen die in aanmerking willen komen voor deze subsidie, moeten een transitieplan opstellen. Het transitieplan is bedoeld om dierentuinen meer toekomstbestendig te maken zodat ze beter bestand zijn tegen een variatie in bezoekersaantallen. Daarnaast moeten ze in het transitieplan beschrijven hoe ze kijken naar het dierenwelzijn, educatie en conservatie in hun dierentuinen in de toekomst." ⁶

Dierentuinen zijn niet nodig voor de instandhouding van soorten of herintroductie. Sommige zoos nemen deel aan reïntroductieprogramma’s, maar de trieste realiteit is dat de overgrote meerderheid van de dieren in dierentuinen nooit wordt vrijgelaten en hun leven lang slechts ter entertainment en onder het mom van ‘educatie’ tentoongesteld worden. “Het enige dat we kinderen leren door hen mee te nemen naar zoos, is dat het OK is om individuen tegen hun wil op sluiten, terwijl daar geen enkele ethische verantwoording voor bestaat”, zegt Van Campenhout.

Belangrijker dan dieren kweken in onnatuurlijke omgevingen en dan opnieuw terug uitzetten, is het focussen op het behoud van wilde dieren in hun habitat. Dierenrechten zijn de belangrijkste garantie voor het voortbestaan van soorten en hun habitats.

Van Campenhout: “Wilde dieren horen thuis in de natuur. Hun omgeving en habitat beschermen zou dan ook de hoogste prioriteit moeten zijn.”