Schapen

Schapen kunnen makkelijk 15 tot 20 jaar oud worden, maar vaak krijgen zij die kans niet omdat ze vroegtijdig geslacht worden. Niet alleen hun vlees, wol en melk wordt al eeuwenlang door mensen gebruikt: schapendarm werd vroeger gebruikt om condooms mee te maken en wordt bijvoorbeeld soms nog gebruikt om snaren voor strijkinstrumenten te maken. ¹

Wereld’s grootste wolexporteur is Australië: daar telt de veestapel zo’n 150 miljoen schapen.

Schapen worden ingezet voor de productie van melk. Schapenmelk is een nichemarkt in België.

Ooien die gebruikt worden voor melkproductie worden niet ouder dan 6-8 jaar. Dan gaan ze naar de slacht en worden ze vervangen door jonge ooien. ¹

Bij de vleesproductie gaat het vooral om lamsvlees, dat een piek kent in rond Pasen. Bij de traditionele gerechten haggis en tripes wordt schapenmaag gebruikt.

In de laatste tien jaar is het totale verbruik van lams- en schapenvlees in België gedaald. In 2018 daalde het met zo’n 2 kg per hoofd naar 1,6-,1,7 kg per hoofd per jaar. De prijzen voor Belgisch lamsvlees liggen laag, door de massale invoer van goedkoop lamsvlees uit Ierland, Groot-Britannië, Australië en Nieuw-Zeeland. ¹ Meer dan 90% van het schapenvlees dat in Belgische rekken ligt, werd geïmporteerd. De meeste schapenhouders in België zijn hobbykwekers, omdat ze niet kunnen concurreren met de lage prijzen van het geïmporteerde lamsvlees in de supermarkten.

Een schapenkudde moet minstens 400 dieren tellen als de veehouder wil leven van de vleesproductie op zijn bedrijf. Bij afzet via de korte keten, of bij het gebruik van de schapen bij melkproductie, kan een bedrijf ook met minder dieren op volle toeren draaien.

De meest recente cijfers over de schapenstapel dateren van 2013: toen ging het om 117.321 dieren. Na 2013 zijn er geen cijfers meer bekend gemaakt door VLAM. ¹

Volgens cijfers van Sanitel, waren er in 2015 in Wallonië ongeveer 5.500 schapenhouders actief. 459 van hen deden dat als voltijdse of deeltijdse bezigheid. Dat zijn er duidelijk meer dan in 2010: Toen waren er 320 schapenhouder met minimum 30 schapen.

In Wallonië waren er in 2018 in totaal 36 veehouders in hoofdactiviteit met elk meer dan 200 schapen. Bij de andere professionelen was dit een nevenactiviteit op de boerderij, of een bijberoep.

Circa één op vier schapenkuddes groter dan 50 dieren wordt in Wallonië op biologische bedrijven gehouden

Zo’n 20 procent van de Belgische schapenstapel wordt in Wallonië geslacht ¹

Het aantal schapen in Nederland nam drastisch af: In 1990 waren het er nog 1,7 miljoen, 1,3 miljoen in 2000, naar 960.000 in 2014. Waar Australië vandaag koploper is in de schapenveeteelt, was dat vroeger Nederland. ¹

In Nederland zijn er enkele honderden bedrijven actief die lamsvlees en schapenmelk produceren of aan natuurbeheer doen door schapen te laten grazen. Daarnaast zijn er duizenden bedrijven die een tweede tak invullen met schapen, zoals melkvee- en akkerbouwbedrijven of zorgboerderijen.

In 2000 waren er 17.574 bedrijven met 1.304.567 schapen; in 2019 8.368 bedrijven met 918.214 schapen. ²

Een deel van het lams- en schapenvlees uit Nederland wordt geëxporteerd, met België en Frankrijk als belangrijke bestemmingen. ³

Jaarlijks worden in Belgische slachthuizen zo’n 120.000 schapen geslacht.

In 2017 werden er 139.029 schapen geslacht in Belgische slachthuizen. Voor 2018 waren dat er 129.276 en voor 2019 staat de teller op 119.860. Deze cijfers duiden dus alleen op de dieren die in slachthuizen geslacht werden. ¹

In 2017 werden in Nederland 536.900 schapen en lammeren geslacht; In 2018 waren het er 519.300 en voor 2019 ging het om 566.100 schapen en lammeren. ²

Schapen mogen - naast geiten, konijnen, varkens, pluimvee en kweekt wild - in Vlaanderen ook buiten een slachthuis geslacht worden voor particulier gebruik. De dieren moeten daarbij verplicht bedwelmd worden. Of dat ook in de praktijk gebeurt is slechts de vraag. Want voor pluimvee, konijnen en niet-tweehoevig gekweekt wild hoeft niet eens een aangifte bij de gemeente te gebeuren. Met andere woorden: mensen kunnen dus doen wat ze willen, zonder dat er enige controle is op bedwelming van dieren die geslacht worden bij particulieren thuis, waarvoor geen aangifte gedaan moet worden.

Alleen voor het slachten van schapen, geiten, varkens en tweehoevig gekweekt wild moet de eigenaar zich eerst laten registreren bij de Lokale Controle-Eenheid van het FAVV en minstens twee weken op voorhand van de slachting aangifte doen bij de gemeente. ¹

In België zijn er vier tijdelijke slachtvloeren die jaarlijks openen voor het Offerfeest. In 2019 ging in Vlaanderen het verbod op onverdoofd slachten van kracht. Het werd verplicht om voor geiten, schapen en pluimvee elektronarcose toe te passen als ‘diervriendelijk’ alternatief voor onverdoofd slachten. Vanaf 1 januari 2020 werd het verbod op onverdoofd slachten in Vlaanderen uitgebreid naar kalveren. De enige dieren die nog steeds onverdoofd geslacht mogen worden zijn runderen.

Het Offerfeest - ook Aïd El Adha genoemd - is een belangrijk en jaarlijks terugkerend feest voor de islam. Met deze viering wordt herdacht dat de profeet Ibrahim bereid was zijn zoon te offeren voor God. Die zond hem een schaap, om te offeren in de plaats van de zoon. Steeds meer Belgische moslims kiezen ervoor om geld over te maken naar families in Arabische of Afrikaanse landen en geen schaap meer te laten slachten in België. ¹

In de laatste tien jaar is het totale verbruik van lams- en schapenvlees in België gedaald. In 2018 daalde het met zo’n 2 kg per hoofd naar 1,6-,1,7 kg per hoofd per jaar. De prijzen voor Belgisch lamsvlees liggen laag, door de massale invoer van goedkoop lamsvlees uit Ierland, Groot-Brittannië, Australië en Nieuw-Zeeland. ¹ Meer dan 90% van het schapenvlees dat in Belgische rekken ligt, werd geïmporteerd. De meeste schapenhouders in België zijn hobbykwekers, omdat ze niet kunnen concurreren met de lage prijzen van het geïmporteerde lamsvlees in de supermarkten.