Na 5 jaar dan toch een (minimale) boete voor het laten stikken van 900 varkens in Meddo

Het is inmiddels ruim 5 jaar geleden dat 900 varkens stikten in een schuur in Meddo. Na een jarenlange juridische strijd tussen de Nederlandse voedsel- en warenautoriteit (NVWA) en dierenrechtenorganisatie Animal Rights krijgt het bedrijf dan toch een boete opgelegd.

Donderdagochtend 20 juni 2019 vond de politie na een melding ruim 900 dode varkens op verschillende stapels buiten een schuur aan de Goorweg in het gehucht nabij Winterswijk. Als blijkt dat de dieren hoogstwaarschijnlijk zijn gestikt als gevolg van het uitvallen van de ventilatie in de stal trekt de politie zich terug en neemt de NVWA het onderzoek over.

Animal Rights vraagt het onderzoeksrapport op en krijgt na meer dan een jaar één zogenaamd Rapport van Bevindingen in handen. Daaruit blijkt dat de varkensboer, die zelf in Vragender woont, zo’n 7 km van de stal, tot driemaal toe het alarm genegeerd heeft. De NVWA weigert echter op te treden omdat “de betrokken ondernemer niet alleen emotioneel, maar ook financieel reeds zwaar getroffen [is] door dit betreurenswaardige incident.”

Animal Rights pikt dat niet en dient een handhavingsverzoek in bij de NVWA om de varkensfokker alsnog te laten bestraffen voor het laten stikken van de 900 varkens. De NVWA wijst dat af, Animal Rights maakt daartegen bezwaar, de NVWA wijst ook dat af en Animal Rights gaat in beroep.

Op 10 januari 2024 was dan eindelijk de zitting van het College van Beroep voor het bedrijfsleven in het Paleis van Justitie in Den Haag. Het was ook voor de drie rechters duidelijk dat de NVWA haar werk niet naar behoren heeft gedaan. Zo belde de advocaat van de NVWA een dag voor de zitting met de betreffende varkensboer of er nu wel een werkend alarmsysteem was; dus zonder zelf een controle uit te voeren. Verder kan de NVWA vier en een half jaar na de tragedie nog steeds niet vertellen of de verzekering al dan niet heeft uitgekeerd en dus ook het eigen argument niet onderbouwen dat de “ondernemer niet alleen emotioneel, maar ook financieel reeds zwaar getroffen” was. De NVWA-advocaat kan verder ook niet vertellen of dit bedrijf sindsdien gecontroleerd is, maar vermoedde van niet, en het bedrijf lijkt door de NVWA ook niet onder verscherpt toezicht (VeTo) te zijn geplaatst, wat je toch zou verwachten als door nalatigheid 900 varkens creperen.

Op 5 maart 2024 verklaart het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) het beroep van Animal Rights gegrond en vernietigt het besluit om niet te handhaven. De NVWA krijgt 8 weken om een nieuw besluit te nemen met inachtneming van deze uitspraak. Dat besluit komt er niet. Eind mei 2024 stelt Animal Rights beroep in tegen het niet tijdig beslissen door de NVWA. Op 16 juli krijgt de minister/NVWA een dwangsom opgelegd; ze moet binnen twee weken alsnog een besluit nemen.

Op 4 juli 2024 ontvangt Animal Rights het procesdossier.. Daaruit blijkt dat de NVWA op 5 april 2024, 4 jaar en 9 maanden na het stikken van de varkens en 1 maand na de uitspraak van het CBb, een inspectie heeft uitgevoerd bij de bewuste stallen. De inspectie werd uitgevoerd naar aanleiding van Animal Rights’ handhavingsverzoek. Er wordt een Rapport van Bevindingen opgesteld, omdat bijna alle aanwezige varkens (4912 individuen) op het bedrijf niet de beschikking over een minimale verlichtingssterkte van 40 lux hadden. De boer krijgt een half jaar om het in orde te maken.

Ook krijgt het bedrijf officiële waarschuwingen voor het niet aanwezig zijn van een alarmplan, het missen van wroetbaar hokverrijkingsmateriaal en te grote spleetbreedte van de roostervloeren. De varkensboer lijkt weinig bijgeleerd te hebben.

Gebaseerd op de Rapporten van Bevinding van 20 juni 2019 en 5 april 2024 stuurt de NVWA het bedrijf op 22 mei 2024 alsnog een voornemen tot boeteoplegging van 4.500 euro voor de volgende feiten:

Het niet zorgdragen voor voldoende verse lucht of zuurstof voor de dieren.

Het niet voorzien zijn van een passend noodsysteem waarmee voldoende verse lucht kan worden aangevoerd als het hoofdsysteem uitvalt.

En de te lage lichtintensiteit.

Dat wordt opgevolgd met een boetebeschikking op 14 juni 2024. Het bedrijf heeft geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid om een zienswijze in te dienen. Wel kan het nog bezwaar maken tot 6 weken na 14 juni 2024.

“Deze zaak is opnieuw een voorbeeld van hoe de NVWA in de allereerste plaats functioneert als de beschermheer van de vee-industrie,” zegt Animal Rights adviseur Erwin Vermeulen. “De NVWA vond, ondanks dat de boer zelf toegaf dat hij het alarm meermaals negeerde, dat de boer emotioneel en financieel zo zwaar getroffen was, dat de minimale boete die er staat voor het ombrengen van 900 dieren door nalatigheid, daar niet boven op kon. De NVWA onderbouwde dit de afgelopen 5 jaar nooit. We weten nog steeds niet of de verzekering heeft uitbetaald en of er nu wel een functionerend noodsysteem is voor wanneer de ventilatie uitvalt.”

Het is enkel en alleen aan de vasthoudendheid van Animal Rights en Utopie Advocaten te danken dat er nog een beetje gerechtigheid is gekomen voor deze dieren. De boete is verwaarloosbaar, maar deze uitkomst schept wel een precedent.

Want niet alleen de NVWA is laks, ook van het Openbaar Ministerie kunnen de dieren letterlijk en figuurlijk stikken. Animal Rights ontdekte recent dat het OM ergens tussen november 2022 en mei 2023 nog vijf vergelijkbare zaken seponeerde. Dit ondanks verhoren, processen verbaal en tenlasteleggingen. Animal Rights heeft tegen deze gang van zaken een klacht ingediend.