Kanker bestrijden zonder dierproeven: beter voor dier en mens

Meer dan één vijfde van alle dierproeven in België en Nederland wordt uitgevoerd voor onderzoek naar kanker. Experimenten met niet-menselijke dieren worden doorgaans verdedigd met het argument dat ze betrouwbaar zijn, dat dieren voldoende goede modellen van de menselijke biologie en ziektes zijn en relevante informatie opleveren, en dat het gebruik ervan bijgevolg grote voordelen voor de menselijke gezondheid oplevert.

Volgens toxicologe en campagnecoördinator Jen Hochmuth is het niet alleen moreel onaanvaardbaar om muizen te gebruiken, maar riskeren de onderzoekers daarmee zelfs wetenschappelijke vooruitgang te vertragen: “Het feit dat de meeste proefdieren voor kankeronderzoek eerst genetisch gewijzigd dienen te worden is al een bewijs dat hun voorspellende waarde als model voor de mens niet voldoende is.”

Teken onze petitie: Stop de genetische modificatie van dieren

Ziektes als kanker worden nog vaak erg laat ontdekt. Hulpmiddelen die kanker in een vroeg stadium opsporen, kunnen de overleving van de patiënt en de kwaliteit van het leven verbeteren. Hoe mooi zou het zijn als je met een simpele urinetest preventief zou kunnen testen? Dat is waar onderzoekers aan de Universiteit Twente en het Amsterdam UMC nu aan werken.¹ De onderzoekers willen een minuscuul laboratorium ter grootte van een chip ontwikkelen, waarmee je op termijn verschillende soorten kanker moet kunnen opsporen in urine.

In eerder onderzoek zijn sterke aanwijzingen gevonden dat je de aanwezigheid van kanker kunt aantonen door te kijken of iemand specifieke signaalstoffen in zijn urine heeft. Dit moet het opsporen van kanker eenvoudiger sneller, en dus goed goedkoper maken en het gebruik van proefdieren vervangen. In het ideale geval kan op termijn met het systeem kankerscreening binnen grote populaties mogelijk worden gemaakt.

Lees ook: Botkanker bestrijden met een betere onderzoeksvraag zonder proefdieren

Er is nog een toepassing denkbaar voor zo’n minuscuul organ on a chip laboratorium. Meer en meer wetenschappers realiseren zich nu dat dierproeven niet geschikt zijn om menselijke ziektes te begrijpen en te genezen omdat de menselijke biologie verschilt van die van andere diersoorten. Zo verloopt botgenezing in proefmuizen anders dan bij de mens.

Onderzoekers van het Erasmus MC hebben een methode ontwikkeld waarmee in één keer grote aantallen medicijnen kunnen worden getest voor de mogelijke genezing van uitgezaaide kanker in het bot. Deze volledig proefdiervrije methode is gebaseerd op kweekmodellen met menselijke botcellen. Er worden steeds meer miniorgaantjes gekweekt, waarop bijvoorbeeld medicijnen getest kunnen worden. Met zo'n vloeistofsyteem zouden meerdere van dit soort miniorgaantjes aan elkaar kunnen worden gekoppeld. Zo wordt het een ethisch verantwoord en wetenschappelijk superieur alternatief voor dierproeven. Uiteindelijk moet het een soort module opleveren, die iedereen naar wens in elkaar kan zetten.

Lees ook: Kankeronderzoek kan en moet zonder proefdieren

De New England Journal of Medicine heeft verklaard dat 20 jaar strijd tegen kanker niet heeft geleid tot een aanzienlijke vermindering van het aantal sterfgevallen als gevolg van de ziekte.¹ Ondanks een decennialang durende oorlog tegen de ziekte, blijft kanker een van de belangrijkste doodsoorzaken.

Degenen die hun zakken vullen met het lijden van dieren zitten vol met dramatische voorspellingen dat medisch onderzoek zal stoppen als we stoppen met het experimenteren op dieren. Maar dierproeven doen mensen pijn, evenals de dieren die worden verbrand, geschokt, uitgehongerd, opengesneden en gedood. Terwijl mensen en dieren lijden, variëren fysiologisch gezien de verschillende diersoorten zo sterk dat gegevens niet nauwkeurig kunnen worden vertaald van de ene soort naar de andere. Zelfs chimpansees, onze naaste levende verwanten - met wie we 99 procent van ons DNA delen - worden niet ziek als ze geïnfecteerd zijn met vele ziekten die ons fataal zijn.

Lees ook: Zowel proefdieren als mensen zijn de verliezers het dierproevenverhaal

Alternatieven voor dierproeven zijn efficiënt en betrouwbaar en nemen in de meeste gevallen minder tijd in beslag, kosten slechts een fractie van de dierproeven die ze vervangen en worden niet geplaagd door soortverschillen die vertaalslag moeilijk of onmogelijk maken. De meest vooruitstrevende wetenschappers van vandaag beseffen dat we niet hoeven te kiezen tussen menselijke gezondheid en medeleven met dieren.

Volgens Hochmuth is het vervangen van dierproeven door alternatieven met een directe toepassing op de mens ook betere wetenschap. “Slechts 1 op de 10 kandidaat-geneesmiddelen die veelbelovende resultaten behalen in het proefdiermodel leveren hetzelfde op bij de mens. Als we volop inzetten op proefdiervrij onderzoek kunnen we niet alleen proefdierleed besparen maar ook betere resultaten bij de mens boeken” vertelt Hochmuth.

Met ons project Animal Free Science willen we de verandering stimuleren om dierproeven te vervangen door proefdiervrije onderzoeksmethoden met een directe toepassing voor de mens.