Hoe hopeloos is de jacht naar het perfecte proefdier?

Dierproeven voor het testen van vaccins zijn alleen nuttig als het proefdier op dezelfde manier op het virus reageert als de mens. Dit wil zeggen dat het proefdier ook effectief ziek moet kunnen worden. Zoals vaak was de eerste keuze bij wetenschappers de muis. Begin april beweerde de eerste wetenschappelijke publicatie dat ze bij een doorbraak tegen COVID-19 stonden.¹

Ondertussen blijkt dat muizen geen last van het coronavirus ondervinden.² Met andere woorden: ze worden er niet ziek genoeg van. Daardoor zijn ze nutteloos als proefdier in de zoektocht naar een werkzaam vaccin tegen het coronavirus.

Hochmuth: “Nu de muis, het proefdier bij uitstek wegvalt, is de vraag welke diersoort ze dan op goed geluk aan gruwelijke proeven gaan onderwerpen?”

Na twee maanden gezonde muizen ziek gemaakt te hebben, kwamen de wetenschappers tot het inzicht dat muizen niet ziek genoeg worden van het virus. Omdat de muis nutteloos is als proefmodel voor corona schakelen de virologen aan de KU Leuven over op hamsters!

Volgens het BPRC is de Java-aap “inzetbaar” om nieuwe medicijnen en vaccins te testen in de strijd tegen het coronavirus.¹ Met “inzetbaar” bedoelt het BPRC dat het haar gelukt is om de apen ziek te maken met het virus. Het BPRC maakt al decennialang apen ziek in een hopeloze zoektocht naar vaccins voor aids, malaria en tuberculose zonder enig resultaat dat iets oplevert voor de mens.

“Het enige wat het BPRC lukt is proefdieren ziek maken. Door het uitblijven van resultaten valt deze morele vergoelijking volledig weg”, aldus Hochmuth.

Er zitten miljoenen jaren evolutie tussen de mens en andere diersoorten. De oorzaak van soortenverschillen zijn de verschillen in ons genetisch materiaal, hetgeen dat ons allemaal uniek maak. Door deze soortenverschillen zijn resultaten uit dierproeven nauwelijks relevant voor de mens. Om deze verschillen te overbruggen en dierproeven relevanter te maken, zetten veel dierproefnemers al hun hoop op genetische gemanipuleerde proefdieren. Bij de genetische modificatie van een dier wordt het genetisch materiaal gewijzigd op een manier die niet van nature voorkomt. Het creëren van genetisch gemodificeerde dieren en het uitvoeren van experimenten kost miljoenen dieren per jaar het leven en brengt in elke fase veel dierenleed met zich mee.

Jen Hochmuth: “Het genetisch modificeren is een schending van dierenrechten, omdat het gaat om het manipuleren van dieren voor menselijke doeleinden en omdat het de intrinsieke waarde van andere dieren ontkent alsof ze niets anders zijn dan menselijk eigendom. Daarom pleiten we ook voor de volledige vervanging van dierproeven.”

Door de wereldwijde rush naar coronamiddelen is de vraag naar die muizen zo groot waardoor op korte termijn hieraan nooit voldaan kan worden. Het proefdierlaboratorium van het Leids Universitair Medisch Centrum verwacht in juni de eerste lading genetisch gemanipuleerde ’coronamuizen’ van het Jackson Lab uit de VS, een partner van het proefdieren imperium van Charles River.¹

Blijkbaar is er al een lange wachtlijst omdat het fokken van deze muizen veel tijd kost en wereldwijd veel vraag is vanwege allerlei corona-onderzoek. Daarom heeft de UGent er voor gekozen zelf genetisch gemanipuleerde muizen te kweken.² Ten tijde van de sars-epidemie, in 2002-2003, hadden wetenschappers een menselijk gen in een muis in geplant waardoor het dier ziek kon worden. Doordat het onderzoek naar sars samen met de epidemie stilviel, waren deze muizen niet meer nodig. In volle covidcrisis worden ze nu herontdekt. “Gelukkig was er nog wat sperma ingevroren zodat de dieren opnieuw gekweekt kunnen worden” zegt ­professor Xavier Saelens, onderzoeker aan de UGent. De Gentse coronamuis zou over een drietal maanden het licht moeten zien. Dat kost tijd, personeel en geld: 3.000 euro per muizenpaar, geeft Saelens mee. Daarna wordt gestart met kweken, want voor één proef zijn veertig tot vijftig dieren nodig.

Volgens Hochmuth toont dit verhaal opnieuw aan hoe weinig proefdiernemers inzitten met de nutteloze verspilling van dierenlevens: “Als we dierproeven zouden vervangen door nieuwe technologieën dan moeten in crisistijd niet al deze dieren sterven.”

Lees ook: Proefdieren in de corona-crisis behandeld als vervallen producten

Teken onze petitie voor de stopzetting van genetische modificatie van dieren.

Niet-menselijke dieren zijn altijd al slechte modellen geweest voor de mens als gevolg van soortenverschillen en geen enkele hoeveelheid genetische modificatie kan dit overkomen. Zelfs wanneer mensen en muizen genen delen, kunnen er verschillen zijn in de functie van dezelfde genen: een studie van 120 genen waarvan bekend is dat ze essentieel zijn voor de mens, onthulde dat bijna een kwart ervan niet essentieel is voor muizen. ¹

Testen met mensen die toestemming geven, niet met delinquenten
We zijn ervan overtuigd dat er maar één juist model voor de mens is en dat is de mens zelf. Opgelet: dit wil niet zeggen dat we achter gedwongen proeven op mensen staan. Want voor ons is het nooit ethisch verantwoord om een individu (mensen en dieren) zonder zijn of haar toestemming aan een experiment te onderwerpen. Omdat dieren hun toestemming niet kunnen geven, kunnen dierproeven nooit door de beugel. Mensen daarentegen kunnen dit wel. Daarom zijn gecontroleerde proeven met mensen die hun toestemming geven wel aanvaardbaar. Maar het is en blijft onethisch om een mens (ongeacht zijn of haar achtergrond of geschiedenis) die geen toestemming geeft te gebruiken.

Onderzoek gebaseerd op menselijke cellen en weefsel zal veel betere resultaten boeken dan proefdieronderzoek en uiteindelijk sneller zorgen voor een werkzaam vaccin tegen het coronavirus. Volgens Hochmuth hoort wetenschap in eerste instantie ethisch verantwoord te zijn: “We moeten ons afvragen waarom dierproeven nog gerechtvaardigd zijn als de resultaten uitblijven. Hoeveel proefdieren moeten nog boeten tot alle wetenschappers dit ook inzien?”