Duck-To onverbeterlijk; nog altijd te veel eenden in Hierden

Op 14 maart 2024 vroegen de Partij voor de Dieren en de Socialistische Partij nog aan Gedeputeerde Staten van Gelderland waarom de provincie niet handhavend is opgetreden “tegen de eendenboerderij van Duck-To in Hierden die stelselmatig te veel eenden hield en daarmee de Wet Natuurbescherming heeft overtreden?” De Statenvragen werden gesteld naar aanleiding van de Zembla uitzending ‘De Pekingeenden van Gelderland’, waarin ook Animal Rights aan het woord kwam.

Op 22 maart 2024, ruim een jaar nadat Animal Rights het handhavingsverzoek op 24 januari 2023 indiende, volgt er een besluit: ook de provincie Gelderland legt een dwangsom op aan het bedrijf, omdat er tenminste tot januari 2024 teveel eenden werden gehouden aan de Parallelweg 20 te Hierden.

Lees ook: Tomassen Duck-To houdt te veel eenden: opnieuw volgen er dwangsommen

Op de bewuste eendenmesterij, eigendom van eendenslachter Tomassen en gehuurd door voormalig eigenaar Hendrikse & Roos B.V., werd op 10 juni 2022 vogelgriep vastgesteld. Er werden in de dagen daarna “circa 100.000 eenden” ‘geruimd’ volgens opgave van het ministerie van LNV.

Animal Rights ontdekte dat er op het bedrijf ‘slechts’ 80.595 eenden gehouden mogen worden en diende handhavingsverzoeken in bij de gemeente Harderwijk, waar Hierden onder valt, en de provincie Gelderland vanwege het overtreden van, respectievelijk, de omgevingsvergunning en de natuurvergunning, waarin dat aantal is vastgelegd.

Op 3 augustus 2023 reageerde de gemeente Harderwijk. Uit onderzoek door de omgevingsdienst bleek dat de overbezetting van eenden ten tijde van de ‘ruiming’ in juni 2022 geen geïsoleerd incident was.

Tijdens de ‘ruiming’ zijn 101.400 eenden afgemaakt. Maar ook op 5 mei 2022 waren er 102.900 ‘vleeseenden’ aanwezig; op 2 juni 103.650; op 12 september 97.000; op 10 oktober 104.000; op 7 november 108.000; en op 12 december 109.500.

De gemeente legt een last onder dwangsom op van 5.000 euro per overtreding tot maximaal 50.000 euro aan huurder Hendrikse & Roos B.V. en eigenaar Duck-To Farm B.V..

Op 22 maart 2024, na diverse aanmaningen, wees ook de provincie het handhavingsverzoek van Animal Rights toe en legt een dwangsom op van 7.500 euro per dag tot een bedrag van 105.000 euro.

Uit berekeningen van de provincie blijkt dat naast de overtredingen uit 2022 er ook in 2023 en begin 2024 te veel eenden zijn gehouden.
Het gemiddeld aantal gehouden eenden bleef voor 2022 onder het vergunde aantal, enkel en alleen omdat bij het bedrijf dat jaar tweemaal een vogelgriepbesmetting werd geconstateerd - op 4 februari en 10 juni 2022 - waardoor er in totaal drie maanden geen eenden aanwezig waren.

In 2023 werden er gemiddeld 100.141 eenden gehouden. In januari 2024 waren 94.600 eenden aanwezig, wederom ruim boven het vergunde aantal van 80.595.

Eenden worden in de stallen niet langer dan zeven weken vetgemest, waarna ze afgevoerd worden naar het slachthuis van Tomassen en er nieuwe eendenkuikens arriveren. De eendenhouderij stapelde dus overtreding op overtreding, ook na de eerste opgelegde dwangsom.

Net als de gemeente legt ook de provincie alleen een preventieve last onder dwangsom op en weigert dus te bestraffen voor de reeds begane overtredingen.
In het definitieve besluit van 28 november 2023 motiveerde Harderwijk dat met de uitleg: “Beide betrokken bedrijven hebben, naar aanleiding van ons voornemen om handhavend op te treden, gereageerd. In hun ingediende zienswijze geven zij aan dat er maatregelen getroffen zijn om in de toekomst aan de vergunningvoorschriften te voldoen. Het gaat dan om het maximaal aantal te houden vleeseenden binnen het bedrijf aan de Parallelweg 20 in Hierden. Het bestraffend optreden op een overtreding die inmiddels ongedaan gemaakt is en waar maatregelen voor zijn genomen, is ons inziens op dit moment niet aan de orde.”

Dat blijken nu, voorspelbaar, inhoudsloze woorden te zijn.

Animal Rights trekt een aantal conclusies uit deze nieuwe bevindingen en de reactie daarop van de bevoegde autoriteiten. In de eerste plaats blijkt opnieuw overduidelijk dat eendenslachter Tomassen lak heeft aan vergunningen, wetten en regels. Opgelegde dwangsommen schrikken het bedrijf niet af. Immers, de last onder dwangsom werd door Harderwijk reeds aangekondigd in augustus 2023. Toch hield Tomassen ten minste tot en met januari 2024 te veel eenden op de Parallelweg 20.

De provincie gaat er zelfs van uit dat er nog altijd te veel eenden op het bedrijf zijn, want deze krijgt nog eens zeven weken de tijd om het aantal eenden terug te brengen naar maximaal 80.595.

De uitkomsten van het onderzoek van de provincie houden ook in dat Harderwijk aan de bak moet om de door hen opgelegde dwangsom te gaan innen. Animal Rights zal deze gemeente hier op wijzen.

Volgens Animal Rights maakt de geschetste situatie eveneens duidelijk dat het halfbakken beleid van dwangsommen zonder gelijktijdig ook te bestraffen via, bijvoorbeeld, boetes of het intrekken van vergunningen, niet werkt. Animal Rights zal dan ook bezwaar maken tegen het besluit om geen straffen op te leggen. Animal Rights is van mening dat deze recidive moet leiden tot het intrekken van de vergunningen van dit bedrijf.

Het is natuurlijk vreemd dat er aan de ene kant onrust is over de verhandelbare stikstofrechten van gestopte eendenbedrijven, terwijl aan de andere kant de ketenregisseur van de eendenindustrie vergunde stikstofrechten gewetenloos overschrijdt. Wie gaat hier daadwerkelijk tegen optreden vraagt de dierenrechtenorganisatie zich af?

Tomassen is vanuit Ermelo gewend dat het college van burgemeester en wethouders het bedrijf altijd de hand boven het hoofd zal houden, dat haar illegale activiteiten op den duur gelegaliseerd en dwangsommen opgeschort of kwijtgescholden worden. Het bedrijf verwacht van Harderwijk en Gelderland blijkbaar eenzelfde slaafsheid. Animal Rights wil dat daar een einde aan komt.

Vandaar dat Animal Rights inmiddels ook aangifte heeft gedaan bij het Functioneel Parket. Als gemeente en provincie weigeren afdoende bestuursrechtelijk op te treden, dan moet het maar strafrechtelijk.

Het gaat niet alleen om het overtreden van papieren afspraken (vergunningen); de criminele activiteiten van Tomassen zijn in dit geval in de eerste plaats een aanslag op het milieu. Het houden van meer eenden dan toegestaan ten koste van de natuur, levert Tomassen geldelijk gewin op. Animal Rights hoopt dat ook het Parket dit opvat als een serieuze misdaad.

Verder vraagt Animal Rights zich af hoeveel informatie de gemeenten Harderwijk en Ermelo - maar bijvoorbeeld ook Putten, Lunteren en Biddinghuizen - nog nodig hebben om serieus onderzoek te (laten) doen naar de eendenbezetting in verhouding tot het aantal vergunde eenden op de eendenhouderijen binnen hun gemeentegrenzen. De bedrijfsmentaliteit van Duck-To doet vermoeden dat de vergunningen ook elders overschreden worden. Animal Rights verwacht van deze gemeenten dat ze daar nu werk van gaan maken.

Door het opleggen van een last onder dwangsom heeft Gedeputeerde Staten van Gelderland invulling gegeven aan slechts één punt van het handhavingsverzoek van Animal Rights. Animal Rights ziet het genomen besluit dan ook als een ‘deel’-besluit en verzoekt het college via een ‘bezwaarschrift’ op 1 mei 2024 alsnog een besluit te nemen op de enkele andere punten.

Zo was het handhavingsverzoek van Animal Rights zowel gericht op de huurders van Parallelweg 20 Hendrikse & Roos B.V als op eigenaar Tomassen. Uit de bijlage bij het besluit op het handhavingsverzoek blijkt echter dat slechts een besluit tot opleggen last onder dwangsom is afgegeven aan Hendrikse & Roos B.V en ten onrechte niet aan Tomassen. Animal Rights verzoekt het college dit alsnog te doen.

Animal Rights heeft de provincie tevens verzocht om bestraffend op te treden ten aanzien van reeds begane overtredingen, alsook preventief om herhalingen te voorkomen. Daarop is geen besluit genomen (ten aanzien van preventief handhaven), dan wel het besluit onvoldoende zorgvuldig gemotiveerd.
Het gaat hier niet om het incidenteel ‘per ongeluk’ houden van een paar extra dieren, maar om het structureel en willens en wetens houden van aanmerkelijk te veel dieren en het daarmee overtreden van de vergunningsvoorschriften, met alle bijkomende milieu- en natuurgevolgen van dien. Het college kan daaraan niet voorbij gaan door uit te gaan van ‘gemiddelden’. Bovendien is ook in de vergunningverlening destijds niet uitgegaan van ‘gemiddelden’, er is in de vergunning niet voor niets een tabel opgenomen met de aangevraagde, dus vergunde, veebezetting.

Bestraffing dient een heel ander doel dan het opleggen van een last onder dwangsom. Bestraffende sancties zijn vooral gericht op leedtoevoeging bij de overtreder, genoegdoening voor de wederpartij en normbevestiging, waar het (primaire) doel van de last onder dwangsom is om de overtreding beëindigd te houden. Aan de functie van de bestraffing wordt nu in het geheel geen invulling gegeven.

Het is niet te rechtvaardigen dat handhaving slechts wordt ingezet om nieuwe overtredingen te voorkomen. Dat geeft het verkeerde beeld af (niet alleen aan voorliggende bedrijven maar ook naar buiten toe) dat reeds begane overtredingen onbestraft blijven en dus gevrijwaard zijn van ‘serieuze consequenties’.

Tomassen lijkt via de pers wat ruis te creëren rondom deze zaak, ^{1 2} maar Animal Rights heeft als indiener van het handhavingsverzoek niets gehoord vanuit de provincie Gelderland over wijzigingen in het besluit.