Animal Rights vraagt om intrekking vergunningen varkensfabriek in Egchel, Limburg

Op 21 september 2012 is een omgevingsvergunning verleend voor de varkenshouderij aan De Horsten 20 en de oprichting van een biggenstal voor 6.240 gespeende biggen. Het bedrijf heet H.M.M. Rutten Holding B.V..

Op 1 oktober 2015 wordt een op 24 december 2013 aangevraagde natuurvergunning verleend die via extern salderen een uitbreiding toestaat tot 20.304 varkens (6.240 gespeende biggen, 300 opfokzeugen, 300 kraamzeugen, 4 dekberen, 980 guste en dragende zeugen en 12.480 vleesvarkens).

Burgemeester en wethouders ontvangen op 18 oktober 2019 een aanvraag voor een omgevingsvergunning voor het uitbreiden van de varkenshouderij, fase 1, aan De Horsten 17 en 20 te Egchel. De aanvraag ziet op het uitbreiden van de inrichting aan de Horsten 20 en het oprichten van een nieuwe zeugenhouderij aan de Horsten 17.

De omgevingsvergunning voor fase 1 wordt op 14 mei 2020 verleend. In de originele stal op De Horsten 20 blijven 6.240 gespeende biggen vergund. In stal 2 daarnaast op hetzelfde adres mogen 6.720 gespeende biggen worden gehuisvest. In stal 1 op De Horsten 17 - schuin tegenover De Horsten 20, tegenover de achterzijde van de voormalige nertsenfokkerij aan de Karissendijk 9 - mogen 1.588 varkens (212 kraamzeugen, 635 guste en dragende zeugen, 2 dekberen, 50 opfokzeugen en 689 gespeende biggen) worden opgesloten. Een totaal van 14.548 varkens.
Er staat een interessante voorwaarde in de verleende omgevingsvergunning voor fase 1: “Om gebruik te kunnen maken van de vergunning moeten beide fasen zijn goedgekeurd."

Al op 10 oktober 2018 wordt een wijzigingsaanvraag betreffende de Wet natuurbescherming ingestuurd om de exploitatie van de varkenshouderij aan De Horsten 20 te Egchel te wijzigen. Deze natuurvergunning wordt op 20 augustus 2020 toegekend. Rutten BV wil daarin van de 3 gerealiseerde stallen naar 9 stallen met 38.136 varkens, een verdubbeling van het aantal dieren in de omgevingsvergunning van 2020.

Op 1 november 2019 vroeg Rutten een omgevingsvergunning voor het uitbreiden van de varkenshouderij, fase 2 aan. Op 22 oktober 2020 wordt deze door de gemeente Peel en Maas verleend, met de kanttekening: "U bent ermee bekend dat de vergunning in een eventuele juridische procedure wat betreft de uitstoot van stikstof kwetsbaar is, ..."
Fase 2 gaat alleen over bouwen, en wel een "nieuw te bouwen biggenstal + overkapping" en een "zeugenstal". In fase 2 worden verder geen dieraantallen meer genoemd. Deze blijven dus de via fase 1 vergunde 14.548.

In dit verband lijkt het er op dat de natuurvergunning uit 2020 onjuiste informatie bevat: “De in de voornoemde tabel 2 beschreven activiteiten zijn aantoonbaar feitelijk gerealiseerd en de aanvraag voldoet daarmee aan de voorwaarden die de Beleidsregels ‘intern en extern salderen Limburg december 2019’ stellen.”
De informatie uit tabel 2 betreft de in 2015 vergunde situatie. Dit kan geen juiste weergave van de feiten betreffen. Immers, om de complete diercapaciteit van de natuurvergunning te kunnen benutten, 20.304, dient ook een bijbehorende, passende omgevingsvergunning zijn verleend, en die ontbreekt.

Om nog eens 6 stallen bij te bouwen voor de totale 38.136 varkens, zoals vergund in de natuurvergunning, zal Rutten weer een nieuwe omgevingsvergunning moeten aanvragen.

Het is opvallend hoe Rutten steeds afwisselt in het aanvragen van natuurvergunningen bij de provincie en omgevingsvergunningen bij de gemeente voor steeds meer dieren en bouwwerken.

In totaal komen er volgens de plannen dus 9 stallen te staan met in totaal 38.136 varkens, een ruime verdubbeling van het aantal dieren dat Rutten nu mag houden op De Horsten. Er komen 5 stallen met gespeende biggen (6.240 in de originele stal en vier stallen met 6.720 jonge dieren), en 4 stallen met ieder 1250 zeugen (kraam-, opfok-, guste en dragende zeugen) en 4 beren.

Daar komen de ongespeende biggen (niet meegerekend, want jonger dan een maand; zo’n 15 biggen per zeug per worp) van de 265 kraamzeugen nog bij, waardoor het werkelijke aantal varkens op ieder moment nog vele malen hoger ligt (4x265x15=15.900).

Het bedrijf met 38.000+ varkens zal een aanzienlijke stikstofbelasting veroorzaken op reeds te zwaar belaste Nederlandse en Duitse Natura 2000-gebieden.

Er is uitgegaan van 85% ammoniakverwijdering in biologische wassers, waarvan nu is gebleken dat ze niet eens, of met veel inspanning, 50% verwijdering halen.

Tot op heden is de toegestane feitelijke dierbezetting van het bedrijf 14.548 varkens. Van de 38.136 dieren die met de natuurvergunning, zijn toegestaan, betreft bijna tweederde (23.588 dieren) tot op heden ongebruikte, latente ruimte.

“Hoe kan je op de ene plek uitbreiden en elders veeboeren dwingen te stoppen,” vraagt Animal Rights directeur Susan Hartland zich af. “Alle niet gebruikte vergunningen, alle latente ruimte, moet worden bevroren. Er moet een uitbreidingsmoratorium, een vergunningenstop, komen voor veehouderijen.”

Net als Mobilisation for the Environment heeft Animal Rights bij de provincie Limburg een verzoek ingediend tot het nemen van passende maatregelen door (partiële) intrekking van vergunde emissieruimte van de natuurvergunning voor de varkenshouderij aan De Horsten 20 (en 17) te Egchel. Animal Rights vraagt ook de gemeente Peel en Maas om de omgevingsvergunning in te trekken.

Als blijkt dat de natuur verslechtert, kan intrekking van een vergunning van een boer of fabriek noodzakelijk zijn om die verslechtering te stoppen. De overheden moeten voldoen aan het verslechteringsverbod uit de habitatrichtlijn.

De provincie kan dit alleen weigeren als er serieus alternatief stikstofbeleid wordt gepresenteerd, maar daartoe is geen enkele provincie tot nu toe in staat gebleken. "Het intrekken van verleende vergunningen moet onderdeel zijn van het beleid," zegt Hartland. "Zonder een dergelijk beleid kan de natuur niet beschermd worden en kunnen piekbelasters nooit succesvol aangepakt worden."

Op 30 augustus 2023 publiceerde de gemeente Peel en Maas een ‘Ontwerpbestemmingsplan De Horsten Egchel en ontwerp Plan-MER’. Op 11 oktober diende Animal Rights een (pro forma) zienswijze in tegen dit plan.

Animal Rights wijst de gemeenteraad op het feit dat er op dit moment volop bewegingen gaande zijn in de maatschappij die onder andere gaan over de onwenselijkheid van nog meer megabedrijven en de noodzaak van het inkrimpen van de veestapel. Dit houdt in dat het nieuwe bedrijf van Rutten op dit moment al niet meer passend is binnen de tijdgeest. Het is daardoor ook maar zeer de vraag of deze ontwikkeling nog wel passend is binnen de goede ruimtelijke ordening. 

Verder geeft de gemeente in de m.e.r. aan: “Er is geen geconcretiseerde uitwerking van een passend plan aangeleverd, met name van de uitvoerbare variant waarbij op basis van de huidige geuremissiefactoren voldaan wordt aan de geldende geurnormen (voorgrondbelasting).” Ook in de bijlagen bij de m.e.r. wordt gesteld: “Op dit moment is het ontwikkelplan nog niet geconcretiseerd en zijn er geen vergunningaanvragen voor de beoogde uitbreiding in procedure.” Waarom is de gemeente dan zo overijverig in de wetenschap dat tegen de tijd dat er een vergunningsaanvraag ligt veel van de aangeleverde gegevens alweer gedateerd zullen zijn?   Voor de externe saldering voor het verkrijgen van de natuurvergunning is de stikstofruimte al voor 2015 ingekocht. Deze uitstoot is dus al zo’n 10 jaar verdwenen, mogelijk 20 jaar bij realisering van het hele project. Dit houdt in dat de nieuwe stallen en netto toename van stikstof zullen beteken. Dit is onverkoopbaar in deze tijd.

De gemeente houdt in de m.e.r. nog altijd aan: “Alle stallen worden voorzien van gecombineerde luchtwassers met watergordijn en biologische wasser met een emissiereductie van 85% ammoniak, 45% geur en 80% fijnstof (huidige BWL 2010.02.V7).” In m.e.r. hoofdstuk 9.2.2 ‘Leemten in kennis, Ammoniak’, erkent de gemeente dat de beoogde luchtwassers niet voldoen, maar produceert als oplossing niet meer dan: “Eventueel kan de gemeente in de omgevingsvergunning(en) extra voorschriften voor maatregelen, onderhoud en monitoring opnemen, omwille van een goede werking van de luchtwassers zodat 85% ammoniakreductie kan worden gewaarborgd.” Er is geen sprake van een leemte in kennis, er is grote wetenschappelijk onzekerheid over het functioneren van emissie reducerende technologie. Animal Rights komt tot de conclusie dat het het hier gaat om het toepassen van een geclaimd emissie reducerende maatregel, waarvan de verwachte voordelen niet vaststaan. Het functioneren van de luchtwassers is tegenwoordig de kern van iedere m.e.r.-rapportage. Als de gemeente daar geen beter antwoord op heeft dan dit maakt het de m.e.r. waardeloos.

Animal Rights kan zich niet verenigen met het Ontwerpbestemmingsplan De Horsten Egchel en ontwerp Plan-MER. De stichting verzoekt de gemeenteraad dan ook om geen verder medewerking te verleen aan de bouw van varkenstallen aan De Horsten.

In totaal dienden en kleine vijftig particulieren en vier (milieu)organisaties een reactie in op het milieueffectrapport en het bestemmingsplan voor de uitbreiding van het varkensbedrijf in Egchel.

Op 15 november publiceerde de Commissie voor de milieueffectrapportage een voorlopig toetsingsadvies over het milieueffectrapport. De Commissie signaleert bij de toetsing van het m.e.r. dat belangrijke informatie ontbreekt en dat het m.e.r. niet ten grondslag kan liggen aan dit bestemmingsplan, onder andere omdat het m.e.r. eenzijdig focust op het ontwikkelplan van de ondernemer. Verder worden eventuele (aanzienlijke) negatieve effecten op Natura 2000-gebieden in het m.e.r. niet in beeld gebracht. "De effecten op beschermde soorten en hun leefgebied zijn niet herleidbaar in beeld gebracht. Bovendien is het onderzoek gebaseerd op verouderde data."

Verder heeft de in 2020 verleende Wnb-vergunning enkel betrekking op het houden van dieren en vervoersbewegingen en niet op mestbewerking of -verwerking en voeropslag. Daarnaast is de natuurvergunning enkel afgegeven voor De Horsten 20, maar wordt nu ook toegepast op De Horsten 17 en de Melkweg.

De Commissie adviseert een aanvulling op het m.e.r. te maken en dan pas een besluit te nemen over het bestemmingsplan.

Op 10 oktober 2023 produceren de Gedeputeerde Staten van Limburg een ontwerpbesluit op het verzoek tot intrekking door Animal Rights van de vergunning Wet natuurbescherming van de varkenshouderij H.M.M. Rutten Holding B.V. gelegen aan De Horsten 20 te Egchel.

De provincie wijst het intrekkingsverzoek af:
“Wij achten het belang van vergunninghouder dermate zwaarwegend dat wij een wijziging of intrekking van de vigerende Wnb-vergunning als onevenredig beschouwen.”

“In die afweging wordt ook meegenomen dat het natuurbelang dat met de intrekking of wijziging gediend zou zijn, gering is.”

Op 23 november 2023 reageert Animal Rights via een zienswijze op dit ontwerpbesluit.

In de verzoeken (naast Animal Rights diende ook Mobilisation een intrekkingsverzoek in) is gevraagd om (gedeeltelijke) intrekking / wijziging van zowel de natuurvergunning uit 2015 als 2020. In het ontwerpbesluit wordt echter enkel een beoordeling gemaakt ten aanzien van de meest recente vergunning uit 2020.
Ook wordt in het ontwerpbesluit op slechts twee van de vijf gronden voor intrekking ingegaan.

De inhoudelijke beoordeling van het verzoek lijkt gebaseerd te zijn op het idee dat de onderbouwing van de stichtingen is dat de vergunning ten onrechte is verleend op basis van de passende beoordeling die aan het Programma Aanpak Stikstof (PAS) ten grondslag heeft gelegen. Het gaat hier echter helemaal niet om een zogeheten ‘PAS-vergunning’.

Het college kent een doorslaggevend gewicht toe aan de rechtszekerheid van vergunninghouder en noemt daarbij het natuurbelang gering. Die stellingname getuigt van een gebrek aan respect voor het natuurbelang dat de provincie behoort te beschermen. Het college maakt op geen enkele wijze inzichtelijk waarom een wijziging van de natuurvergunning op voorhand in strijd met de rechtszekerheid zou zijn. Men gaat alleen in op de intrekking, zonder te overwegen op welke wijze de natuurvergunningen gewijzigd zouden kunnen worden om tegemoet te komen aan het natuurbelang.

Intrekking of wijziging hoeft niet slechts een ultimum remedium te zijn, zoals het college ten onrechte stelt. Passende maatregelen zijn niet slechts nodig daar waar hoge stikstofbelasting leidt tot verslechtering van natuurwaarden, maar ook reeds wanneer stikstofbelasting leidt tot een dreigende verslechtering of verstoring met significante gevolgen.

Bij afwijzing van het verzoek kan niet worden volstaan met verwijzen naar een maatregelenpakket dat uiteindelijk een daling van stikstofdepositie bewerkstelligt. Er moet inzichtelijk gemaakt worden dat er een maatregelenpakket is dat leidt tot de noodzakelijke daling van de stikstofdepositie, en dat binnen afzienbare termijn. Deze motivering ontbreekt in het ontwerpbesluit en voldoet daarmee niet.

De conclusie is dan ook dat het ontwerpbesluit onvolledig is en onzorgvuldig is voorbereid. We verzoeken het college dan ook om het verzoek opnieuw in behandeling te nemen.

Op 24 april 2024 publiceert de gemeente Peel en Maas een Ontwerpbesluit 1ste fasebeschikking (wijzigen dierbezetting), De Horsten 20, 5987AS Egchel. Het gaat om een uitbreiding van het aantal dieren in de bestaande drie stallen. Er is een soort van belofte aan verbonden dat "verdere toekomstontwikkelingen en/of uitbreidingen" niet gepland zijn. Animal Rights diende een zienswijze in.

Gegoochel met huis- en stalnummers
Er wordt gerefereerd aan een natuurvergunning: “Voor het bedrijf is op 20 augustus 2020 een vergunning Wet Natuurbescherming verleend voor een totale ammoniakemissie van 7.077,58 kg.” Deze vergunning is afgegeven voor het bedrijf op de Horsten 20. De wijziging heeft echter betrekking op stal 1 op de Horsten 17. Dat men dat nu door gegoochel met stalnummers - stal 1 uit de vergunde situatie wordt in de aangevraagde situatie ineens stal 3 - doet daar niets aan af. Het is het standpunt van de stichting dat alle emissies op de Horsten 17 illegaal zijn.

Dat gegoochel met huis- en stalnummers wordt in alle beschikbare document doorgevoerd en zorgt daarmee voor onduidelijkheid. Het ontwerpbesluit is daarmee onzorgvuldig.

Bovendien loopt er nog een intrekkingsprocedure voor deze natuurvergunning. Dit is niet meegenomen in het ontwerpbesluit. Deze is daarmee ook onvolledig.

De noodzaak van schaalvergroting
Er wordt gesteld: “Het doel van de activiteit is in hoofdzaak het uitbreiden van het bedrijf, om zo een efficiëntere en doelmatigere bedrijfsvoering te kunnen realiseren. De steeds kleiner wordende winstmarges in de intensieve veehouderij hebben tot gevolg dat tegen een lagere kostprijs moet worden geproduceerd. Dit is enkel mogelijk door middel van schaalvergroting, zodat alle vaste kosten kunnen worden uitgesmeerd over een groter aantal productie-eenheden.“

En: “De gehele agrarische sector is onderhevig aan schaalvergroting, waardoor het bedrijf moet groeien om te kunnen concurreren.”

In de eerste plaats zijn dit beweringen en aannames die op geen enkele wijze onderbouwd worden. Het ontwerpbesluit is daarmee onvolledig. Verder is het in strijd met het ingezette regeringsbeleid en de realiteit van de klimaat, stikstof, schoon water, biodiversiteit, etc doeleinden: de veestapel moet krimpen en mega-veebedrijven passen niet meer bij Nederland.

Het veevoer wordt aangevoerd, drinkwater komt uit de kraan en mest wordt afgevoerd. Het bedrijf voldoet op geen enkele wijze aan het ideaal van circulariteit.

Dierenwelzijn
Er wordt gesteld: “De dieren worden in de nieuwe bedrijfsopzet gehuisvest volgens de meest recente eisen van dierwelzijn. Na wijziging van de geplande bedrijfsomvang voldoet het bedrijf milieutechnisch, gezondheidstechnisch, bedrijfseconomisch en qua dierenwelzijn aan de eisen van deze tijd.”
Maar zijn de plannen ook gericht op nabij-toekomstige dierenwelzijnseisen? Is er rekening gehouden met (het convenant) ‘dierwaardige veehouderij’? Is het bedrijf ingericht op het houden van varkens met staarten, zeugen zonder kooi-constructies?

Het woordgebruik van de aanvrager geeft al aan dat dit geen modern bedrijf wordt, maar in mentaliteit middeleeuws is:
“In de nieuwe bedrijfsopzet kan efficiënter worden geproduceerd, en kunnen productiemiddelen efficiënter worden ingezet en kan de aanvoer van grondstoffen c.q. de afvoer van eindproducten in grotere hoeveelheden plaatsvinden.”
Dit woordgebruik over levende, voelende wezens met een eigen intrinsieke waarde is zo achterhaald dat alleen de aller achterlijkste veehouder dit nog uit zijn bek krijgt. Het bedrijf voldoet niet aan “de eisen van deze tijd.“

De eigen, ongetwijfeld conservatieve, schattingen gaan uit van 9% uitval - een eufemisme voor creperen - bij biggen voor het spenen (3.469 levende, voelende wezens), 3% na het spenen (3.090), 1% van de zeugen (11). Het bedrijf denkt 6500+ varkenslijken af te moeten voeren per jaar! Dieren die dus nooit het slachthuis halen. Ook dat is maatschappelijk onaanvaardbaar.

Die aantallen gelden alleen als tenminste de stroom niet uitvalt: “Het grootste risico voor een veehouderij betreft het uitvallen van de stroom. Door het wegvallen van de netspanning zullen ook de ventilatoren stilvallen. Het gevolg van het stilvallen van de ventilatoren is dat er onvoldoende luchtverversing bij de dieren zal plaatsvinden met als gevolg dat de dieren kunnen stikken.”
Het bedrijf schaft dan wel noodaggregaten aan, maar het college moet in de eerste plaats stilstaan bij een houderijsysteem waarin dieren vanwege de verschrikkelijke dampen niet kunnen overleven als de ventilatie er mee stopt. Dit soort bedrijven hebben geen bestaansrecht! Uit gelijksoortige ongevallen uit het recente verleden kan de lering worden getrokken dat alarm- en noodsystemen vaak niet functioneren en dat het veel veeboeren aan kennis over deze systemen ontbreekt.

Toename in emissies
Totale NH3 gaat van 2064,710 naar 2237,370 kg. Ook geur en fijnstof nemen toe. Ook dat is in de huidige tijd niet meer verdedigbaar. Bovendien wordt er weer uitgegaan van emissie-reducerende technologie die volgens vaste jurisprudentie vaak niet doet wat beloofd wordt.

Op 29 augustus 2024 publiceert de commissie voor de milieueffectrapportage (MER) het ‘Toetsingsadvies over het milieueffectrapport en de aanvulling daarop’ voor De Horsten Egchel, gemeente Peel en Maas. Dit omdat na zienswijzen van omwonenden, maar ook van Animal Rights en Mobilisation, de conclusie werd getrokken dat in het MER bij het bestemmingsplan voor de uitbreiding van de intensieve veehouderij aan De Horsten nog belangrijke informatie ontbrak.

Eén conclusie die wordt getrokken is: ”Een belangrijk nieuw inzicht in de aanvulling is dat de al gerealiseerde zeugenstal aan De Horsten 17 niet aansluit bij de voorschriften van de verleende vergunning: de afmetingen en het gebruik wijken af. De zeugenstal is daarmee niet legaal. In april 2024 heeft de gemeente een ontwerpbesluit genomen over de vergunningaanvraag voor legalisatie.”

“Als onderdeel van de aanvulling zijn stikstofberekeningen uitgevoerd. Hieruit blijkt dat de stikstofdepositie op beschermde natuurgebieden toeneemt ten opzichte van de huidige situatie, terwijl de stikstofdepositie in die gebieden nu al te hoog is. Ten opzichte van de in 2020 verleende natuurvergunning voor De Horsten 20 neemt de stikstofdepositie ook toe …”

De Commissie mist nog steeds actuele en volledige informatie. Uit het MER blijkt dat er meer geur- en stikstofuitstoot plaatsvindt dan toegestaan, als de bouwvlakken maximaal worden benut. De emissies van de voorgestelde mestscheiding zijn onderschat, waardoor de maximale emissies niet goed in beeld zijn gebracht en er geen sprake is van een verwaarloosbare bijdrage. Negatieve gevolgen voor Natura 2000-gebieden zijn niet uitgesloten, waardoor de juridische houdbaarheid van het plan ook niet zeker is. En de gevolgen voor het nabijgelegen natuurreservaat Ophovense Zandberg, onderdeel van Natuurnetwerk Nederland, zijn niet duidelijk aangegeven.

De Commissie adviseert deze informatie in een nieuwe aanvulling op het MER op te nemen, en dan pas een besluit te nemen over het bestemmingsplan.